PHP, web geliştirmenin temel taşlarından biridir ve dinamik web siteleri oluşturmak için yaygın olarak kullanılan bir sunucu taraflı betik dilidir. Bu kapsamlı rehberde, PHP'yi farklı işletim sistemlerine (Windows, macOS, Linux) nasıl kuracağınızı adım adım öğreneceksiniz. Ayrıca, kurulum sürecinde karşılaşılabilecek sorunlara, olası çözümlere ve en iyi uygulamalara da değineceğiz. Amacımız, hem yeni başlayanlar hem de deneyimli geliştiriciler için faydalı bir kaynak oluşturmaktır.

Neden PHP?

PHP'nin bu kadar popüler olmasının birçok nedeni var:

• Açık Kaynak: PHP, ücretsiz olarak kullanılabilen ve geliştirilebilen açık kaynaklı bir dildir. Bu, maliyet avantajı ve geniş bir topluluk desteği anlamına gelir.
• Öğrenme Kolaylığı: PHP'nin sözdizimi nispeten kolaydır, bu da yeni başlayanlar için öğrenme eğrisini kısaltır.
• Geniş Kütüphane ve Çerçeve Desteği: PHP, çok çeşitli kütüphane ve çerçevelere sahiptir (Laravel, Symfony, CodeIgniter gibi), bu da geliştirme sürecini hızlandırır ve kolaylaştırır.
• Platform Bağımsızlığı: PHP, farklı işletim sistemlerinde (Windows, macOS, Linux) ve web sunucularında (Apache, Nginx) çalışabilir.
• Büyük Topluluk: PHP, geniş ve aktif bir geliştirici topluluğuna sahiptir. Bu, sorun giderme, kaynak bulma ve yeni şeyler öğrenme konusunda büyük bir avantaj sağlar.

Kuruluma Hazırlık

PHP kurulumuna başlamadan önce bazı hazırlıklar yapmanız önemlidir. Bu hazırlıklar, kurulum sürecinin sorunsuz bir şekilde tamamlanmasına yardımcı olacaktır:

• İşletim Sistemini Belirleme: Hangi işletim sistemini kullandığınızı (Windows, macOS, Linux) belirleyin. Kurulum adımları işletim sistemine göre değişiklik gösterecektir.
• Web Sunucusu Seçimi: PHP'yi kullanmak için bir web sunucusuna ihtiyacınız olacak. En popüler seçenekler Apache ve Nginx'tir. Hangi sunucuyu kullanacağınıza karar verin.
• Metin Düzenleyici/IDE Seçimi: PHP kodunu yazmak ve düzenlemek için bir metin düzenleyici veya IDE (Entegre Geliştirme Ortamı) seçin. VS Code, Sublime Text, PhpStorm gibi birçok seçenek bulunmaktadır.
• Gerekli Dosyaları İndirme: PHP'nin en son sürümünü veya projeniz için uygun olan bir sürümünü PHP'nin resmi web sitesinden (php.net) indirin. Ayrıca, seçtiğiniz web sunucusunun (Apache veya Nginx) kurulum dosyalarını da indirin.

Windows'ta PHP Kurulumu

Windows'ta PHP kurulumu için birkaç farklı yöntem bulunmaktadır. En yaygın kullanılan yöntemler şunlardır:

XAMPP ile Kurulum

XAMPP, Apache web sunucusu, MySQL veritabanı ve PHP'yi içeren ücretsiz ve açık kaynaklı bir dağıtımdır. Windows'ta PHP geliştirmeye başlamak için en kolay yollardan biridir.

1. XAMPP'ı İndirme: Apache Friends web sitesinden Windows için XAMPP'ı indirin.
2. XAMPP'ı Kurulum: İndirdiğiniz kurulum dosyasını çalıştırın ve ekrandaki talimatları izleyin. Kurulum sırasında Apache, MySQL ve PHP'yi seçtiğinizden emin olun.
3. XAMPP Kontrol Paneli: Kurulum tamamlandıktan sonra XAMPP Kontrol Paneli'ni açın. Apache ve MySQL servislerini başlatın.
4. PHP'yi Test Etme: Bir metin düzenleyici açın ve aşağıdaki PHP kodunu yazın:

<?php
phpinfo();
?>

5. Bu dosyayı index.php olarak C:\xampp\htdocs\ dizinine kaydedin.
6. Web tarayıcınızı açın ve http://localhost/index.php adresine gidin. PHP yapılandırma bilgilerini görüyorsanız, PHP başarıyla kurulmuş demektir.

Manuel Kurulum

XAMPP yerine PHP'yi manuel olarak da kurabilirsiniz. Bu yöntem daha fazla kontrol sağlar ancak daha karmaşıktır.

1. PHP'yi İndirme: PHP'nin resmi web sitesinden Windows için PHP'nin en son sürümünü (Non-Thread Safe versiyonunu öneririz) indirin.
2. PHP'yi Çıkartma: İndirdiğiniz ZIP dosyasını bir dizine çıkartın (örneğin, C:\php).
3. PHP'yi Ortam Değişkenlerine Ekleme:
   • Denetim Masası'nı açın ve "Sistem ve Güvenlik" -> "Sistem" -> "Gelişmiş sistem ayarları" seçeneğine gidin.
   • "Ortam Değişkenleri" düğmesine tıklayın.
   • "Sistem değişkenleri" bölümünde "Path" değişkenini bulun ve düzenleyin.
   • "Yeni" düğmesine tıklayın ve PHP dizinini (C:\php) ekleyin.
   • Ayrıca, PHP dizinine gidin ve php.ini-development dosyasının bir kopyasını oluşturup adını php.ini olarak değiştirin. Bu dosyayı bir metin düzenleyici ile açın ve gerekli yapılandırmaları yapın (örneğin, uzantıları etkinleştirme).
4. Apache'yi Yapılandırma:
   • Apache'nin yapılandırma dosyasını (httpd.conf) açın (genellikle C:\Apache24\conf\httpd.conf dizinindedir).
   • Aşağıdaki satırları ekleyin (PHP dizininizi ve dosya adınızı uygun şekilde değiştirin):

   LoadModule php_module "C:/php/php8apache2_4.dll"
   <FilesMatch \.php$>
       SetHandler application/x-httpd-php
   </FilesMatch>
   PHPIniDir "C:/php"

5. Apache'yi Yeniden Başlatma: Apache web sunucusunu yeniden başlatın.
6. PHP'yi Test Etme: Bir metin düzenleyici açın ve aşağıdaki PHP kodunu yazın:

<?php
phpinfo();
?>

7. Bu dosyayı index.php olarak Apache'nin kök dizinine (genellikle C:\Apache24\htdocs\) kaydedin.
8. Web tarayıcınızı açın ve http://localhost/index.php adresine gidin. PHP yapılandırma bilgilerini görüyorsanız, PHP başarıyla kurulmuş demektir.

Composer ile Kurulum

Composer, PHP için bir bağımlılık yöneticisidir. Projelerinizde kullanacağınız kütüphaneleri ve paketleri kolayca yönetmenizi sağlar. Composer'ı kurmak için:

1. Composer'ı İndirme: Composer'ın resmi web sitesinden Windows için Composer'ı indirin.
2. Composer'ı Kurulum: İndirdiğiniz kurulum dosyasını çalıştırın ve ekrandaki talimatları izleyin. Kurulum sırasında PHP'nin kurulu olduğu dizini belirtmeniz gerekebilir.
3. Composer'ı Test Etme: Komut istemini açın ve composer komutunu çalıştırın. Composer'ın komut satırı arayüzünü görüyorsanız, Composer başarıyla kurulmuş demektir.

macOS'ta PHP Kurulumu

macOS'ta PHP kurulumu için de birkaç farklı yöntem bulunmaktadır:

Homebrew ile Kurulum

Homebrew, macOS için bir paket yöneticisidir. PHP ve diğer geliştirme araçlarını kolayca kurmanızı sağlar.

1. Homebrew'i Kurulum: Eğer Homebrew yüklü değilse, aşağıdaki komutu Terminal'de çalıştırarak kurabilirsiniz:

/bin/bash -c "$(curl -fsSL https://raw.githubusercontent.com/Homebrew/install/HEAD/install.sh)"

2. PHP'yi Kurulum: Aşağıdaki komutu Terminal'de çalıştırarak PHP'yi kurun:

brew install php

3. PHP'yi Test Etme: Aşağıdaki komutu Terminal'de çalıştırarak PHP'nin sürümünü kontrol edin:

php -v

4. PHP'nin sürüm numarasını görüyorsanız, PHP başarıyla kurulmuş demektir.

Manuel Kurulum

macOS'ta PHP'yi manuel olarak da kurabilirsiniz. Bu yöntem daha fazla kontrol sağlar ancak daha karmaşıktır.

1. PHP'yi İndirme: PHP'nin resmi web sitesinden macOS için PHP'nin en son sürümünü indirin.
2. PHP'yi Çıkartma: İndirdiğiniz ZIP dosyasını bir dizine çıkartın (örneğin, /usr/local/php).
3. Ortam Değişkenlerini Ayarlama:
   • Terminal'i açın ve ~/.bash_profile veya ~/.zshrc dosyasını bir metin düzenleyici ile açın (kullandığınız kabuğa göre).
   • Aşağıdaki satırları ekleyin (PHP dizininizi uygun şekilde değiştirin):

   export PATH="/usr/local/php/bin:$PATH"

4. Apache'yi Yapılandırma:
   • macOS'ta Apache önceden yüklü olarak gelir. Apache'yi başlatmak için aşağıdaki komutu Terminal'de çalıştırın:

   sudo apachectl start

   • Apache'nin yapılandırma dosyasını (httpd.conf) açın (genellikle /etc/apache2/httpd.conf dizinindedir).
   • Aşağıdaki satırları ekleyin (PHP dizininizi ve dosya adınızı uygun şekilde değiştirin):

   LoadModule php_module /usr/local/php/libphp.so
   <FilesMatch \.php$>
       SetHandler application/x-httpd-php
   </FilesMatch>

5. Apache'yi Yeniden Başlatma: Apache web sunucusunu yeniden başlatın:

sudo apachectl restart

6. PHP'yi Test Etme: Bir metin düzenleyici açın ve aşağıdaki PHP kodunu yazın:

<?php
phpinfo();
?>

7. Bu dosyayı index.php olarak Apache'nin kök dizinine (genellikle /Library/WebServer/Documents/) kaydedin.
8. Web tarayıcınızı açın ve http://localhost/index.php adresine gidin. PHP yapılandırma bilgilerini görüyorsanız, PHP başarıyla kurulmuş demektir.

Composer ile Kurulum

Composer'ı macOS'ta kurmak için:

1. Composer'ı İndirme: Composer'ın resmi web sitesinden macOS için Composer'ı indirin.
2. Composer'ı Kurulum: İndirdiğiniz kurulum dosyasını çalıştırın ve ekrandaki talimatları izleyin.
3. Composer'ı Test Etme: Terminal'i açın ve composer komutunu çalıştırın. Composer'ın komut satırı arayüzünü görüyorsanız, Composer başarıyla kurulmuş demektir.

Linux'ta PHP Kurulumu

Linux'ta PHP kurulumu, dağıtıma göre farklılık gösterebilir. En yaygın dağıtımlar için kurulum adımlarını aşağıda bulabilirsiniz:

Ubuntu/Debian

1. Paket Listesini Güncelleme: Aşağıdaki komutu Terminal'de çalıştırarak paket listesini güncelleyin:

sudo apt update

2. PHP'yi Kurulum: Aşağıdaki komutu Terminal'de çalıştırarak PHP ve gerekli uzantıları kurun:

sudo apt install php libapache2-mod-php php-mysql

3. Apache'yi Yeniden Başlatma: Apache web sunucusunu yeniden başlatın:

sudo systemctl restart apache2

4. PHP'yi Test Etme: Bir metin düzenleyici açın ve aşağıdaki PHP kodunu yazın:

<?php
phpinfo();
?>

5. Bu dosyayı index.php olarak Apache'nin kök dizinine (genellikle /var/www/html/) kaydedin.
6. Web tarayıcınızı açın ve http://localhost/index.php adresine gidin. PHP yapılandırma bilgilerini görüyorsanız, PHP başarıyla kurulmuş demektir.

CentOS/RHEL

1. EPEL Deposunu Etkinleştirme: Eğer EPEL deposu etkin değilse, aşağıdaki komutu Terminal'de çalıştırarak etkinleştirin:

sudo yum install epel-release

2. Remi Deposunu Etkinleştirme: Remi deposunu etkinleştirmek için aşağıdaki adımları izleyin:
   • Remi deposunu indirin:

   sudo yum install http://rpms.remirepo.net/enterprise/remi-release-8.rpm

   • PHP sürümünü etkinleştirin (örneğin, PHP 7.4 için):

   sudo yum module enable php:remi-7.4

3. PHP'yi Kurulum: Aşağıdaki komutu Terminal'de çalıştırarak PHP ve gerekli uzantıları kurun:

sudo yum install php php-mysqlnd

4. Apache'yi Yeniden Başlatma: Apache web sunucusunu yeniden başlatın:

sudo systemctl restart httpd

5. PHP'yi Test Etme: Bir metin düzenleyici açın ve aşağıdaki PHP kodunu yazın:

<?php
phpinfo();
?>

6. Bu dosyayı index.php olarak Apache'nin kök dizinine (genellikle /var/www/html/) kaydedin.
7. Web tarayıcınızı açın ve http://localhost/index.php adresine gidin. PHP yapılandırma bilgilerini görüyorsanız, PHP başarıyla kurulmuş demektir.

Composer ile Kurulum

Composer'ı Linux'ta kurmak için:

1. Composer'ı İndirme: Aşağıdaki komutu Terminal'de çalıştırarak Composer'ı indirin:

curl -sS https://getcomposer.org/installer | php

2. Composer'ı Kurulum: Composer'ı sistem genelinde kullanılabilir hale getirmek için aşağıdaki komutu çalıştırın:

sudo mv composer.phar /usr/local/bin/composer

3. Composer'ı Test Etme: Terminal'i açın ve composer komutunu çalıştırın. Composer'ın komut satırı arayüzünü görüyorsanız, Composer başarıyla kurulmuş demektir.

PHP Yapılandırması

PHP'nin davranışını yapılandırmak için php.ini dosyasını düzenlemeniz gerekir. Bu dosya, PHP'nin çalışma zamanı ayarlarını içerir. En yaygın yapılandırma ayarları şunlardır:

• memory_limit: PHP'nin kullanabileceği maksimum bellek miktarı.
• max_execution_time: Bir betiğin çalışabileceği maksimum süre.
• upload_max_filesize: Yüklenebilecek maksimum dosya boyutu.
• post_max_size: POST verilerinin maksimum boyutu.
• display_errors: Hata mesajlarının görüntülenip görüntülenmeyeceği.
• error_reporting: Hangi tür hataların raporlanacağı.
• Uzantıları Etkinleştirme: PHP'nin kullanabileceği uzantıları etkinleştirme (örneğin, extension=mysqli).

php.ini dosyasını düzenledikten sonra, web sunucusunu yeniden başlatmanız gerekir.

Sık Karşılaşılan Sorunlar ve Çözümleri

PHP kurulumu sırasında bazı sorunlarla karşılaşabilirsiniz. İşte en sık karşılaşılan sorunlar ve çözümleri:

• "PHP komutu bulunamadı" hatası: Bu hata, PHP'nin ortam değişkenlerine eklenmediği anlamına gelir. PHP'nin kurulu olduğu dizini ortam değişkenlerine ekleyin.
• "Apache PHP modülünü yükleyemedi" hatası: Bu hata, Apache'nin PHP modülünü doğru şekilde yapılandırmadığınız anlamına gelir. Apache'nin yapılandırma dosyasını (httpd.conf) kontrol edin ve PHP modülünün doğru şekilde yüklendiğinden emin olun.
• "MySQL bağlantısı başarısız oldu" hatası: Bu hata, PHP'nin MySQL veritabanına bağlanamadığı anlamına gelir. MySQL sunucusunun çalıştığından ve PHP'nin MySQL uzantısının etkin olduğundan emin olun.
• "Yetersiz bellek" hatası: Bu hata, PHP'nin kullanabileceği bellek miktarının yetersiz olduğu anlamına gelir. php.ini dosyasında memory_limit ayarını artırın.
• "Betik çok uzun sürdü" hatası: Bu hata, bir betiğin çalışabileceği maksimum sürenin aşıldığı anlamına gelir. php.ini dosyasında max_execution_time ayarını artırın.

En İyi Uygulamalar

PHP geliştirirken aşağıdaki en iyi uygulamaları takip etmeniz, daha güvenli, daha performanslı ve daha sürdürülebilir kod yazmanıza yardımcı olacaktır:

• Güvenlik: Güvenlik açıklarını önlemek için her zaman en son PHP sürümünü kullanın. SQL injection, XSS (Cross-Site Scripting) ve CSRF (Cross-Site Request Forgery) gibi yaygın saldırılara karşı önlemler alın. Giriş verilerini her zaman doğrulayın ve çıkış verilerini kodlayın.
• Performans: Performansı artırmak için gereksiz kodlardan kaçının, veritabanı sorgularını optimize edin ve önbellekleme tekniklerini kullanın. Opcode önbellekleme (örneğin, Opcache) kullanarak PHP betiklerinin derlenmiş halini önbelleğe alın.
• Kodlama Standartları: PSR (PHP Standards Recommendations) gibi kodlama standartlarına uyun. Bu, kodunuzun daha okunabilir, daha tutarlı ve daha sürdürülebilir olmasını sağlar.
• Hata Ayıklama: Hataları erken yakalamak ve düzeltmek için hata ayıklama araçlarını (örneğin, Xdebug) kullanın. Hata mesajlarını dikkatlice inceleyin ve sorunları çözmek için uygun adımları atın.
• Versiyon Kontrolü: Kodunuzu versiyon kontrol sistemi (örneğin, Git) kullanarak yönetin. Bu, değişiklikleri takip etmenizi, geri almanızı ve işbirliği yapmanızı kolaylaştırır.
• Bağımlılık Yönetimi: Composer gibi bir bağımlılık yöneticisi kullanarak projelerinizde kullanacağınız kütüphaneleri ve paketleri yönetin. Bu, bağımlılıklarınızı kolayca kurmanızı, güncellemenizi ve kaldırmanızı sağlar.
• Test: Kodunuzun doğru çalıştığından emin olmak için birim testleri ve entegrasyon testleri yazın. Testler, hataları erken yakalamanıza ve kodunuzun güvenilirliğini artırmanıza yardımcı olur.
• Güncelleme: PHP, web sunucusu ve diğer bağımlılıklarınızı düzenli olarak güncelleyin. Güncellemeler genellikle güvenlik açıklarını kapatır ve performansı artırır.
• Dokümantasyon: Kodunuzu ve projenizi dokümante edin. Bu, diğer geliştiricilerin kodunuzu anlamasına ve projeye katkıda bulunmasına yardımcı olur.

Sonuç